Wednesday, June 12, 2013

Μάσκα αποκεκαλυμμένη...


Η μάσκα του La Roche-Cotard...
[Μέση Παλαιολιθική]

Η διάβρωση μπορεί φτιάξει πολλά αξιοπερίεργα, πρόθεση όμως δε μπορεί να φτιάξει. Μπορεί, βέβαια, να εξαπατήσει πως έχει. Αλλά ακόμη κι αυτό, θα απαιτούσε μια πρόθεση. Φαύλος κύκλος. Η πρόθεση στη μάσκα του La Roche Cotard, ωστόσο, δεν πρέπει να αναζητείται ούτε στη διάβρωση, ούτε στο σχήμα, παρά στο σφηνοειδές οστό, που διατρέχει την πέτρα, σαν μακρινός απόηχος μιας επιθυμίας. Αν τώρα αντικρύζουμε μπροστά μας ένα αντικείμενο τέχνης ή ένα εργαλείο, ένα τελετουργικό κόσμημα ή ένα μηχανισμό, ίσως ποτέ να μη μάθουμε. Αλλά μπορούμε να μάθουμε κάτι για το βλέμμα. Γιατί ποιος αποφάσισε και πότε, πως ένα εργαλείο δεν είναι αντικείμενο τέχνης και μάλιστα κορυφαίας; πως η τέχνη δεν είναι χρηστική ή το χρηστικό δεν είναι τέχνη; Φαντάζομαι το δέος του σχήματος και τη μορφής, που θα προκαλούνταν στο νου του πρωτόγονου, αγγίζοντας ή θαυμάζοντας μια καλοδουλεμένη αιχμή δόρατος, ένα τσεκούρι σμιλεμένο με περισσό μεράκι.

Τα χέρια μου είναι από την πάστα εκείνη που λέμε "δεν πιάνουν" και τόσο. Ωστόσο, κοιτάζοντας ένα απλό γρανάζι, ακόμη κι ένα χοντροκομμένο σφυρί, δε μπορώ να μείνω ασυγκίνητος απ' την δυναμική μορφή, απ' την απαράμιλλη τέχνη, που όχι μόνο μπολιάζει το νου με μια διαφορετική εικόνα του κόσμου, αλλά συνάμα με μια πρόσκληση συμμετοχής και μετασχηματισμού του. Θα πρέπει να διδάξουμε ξανά το μυαλό μας να είναι παιδί. Υπάρχει άνθρωπος που δεν απέμεινε για λίγο αμήχανος, μπροστά στη μαγεία των περιελίξεων μιας απλής βίδας, μπροστά στο πεπερασμένο μέταλλο που κυματίζει, αενάως περιελισσόμενο και αποελισσόμενο; Υπάρχει άνθρωπος που δεν άφησε τη φαντασία του ή τα χέρια του, να αναμετρηθούν με την πρόκληση του μηχανισμού μιας απλής κλειδαριάς; Πόσοι μπορούν να ομολογήσουν - από εμάς τους κοινούς - πως υποκλίθηκαν με την ίδια κατάνυξη μπροστά σε μια Μόνα Λίζα ή σ' έναν Καντίνσκι;

Sunday, June 9, 2013

Αφροδίτες της Γης...


Αφροδίτη του Berekhat Ram...
[Μέση Παλαιολιθική, 250 χιλ. έτη π.Χ.]


Αφροδίτη του Tan-Tan...
[Μέση Παλαιολιθική, 300 χιλ. έτη π.Χ.]

Κόρες της πέτρας, του νερού, κόρες μιας Αφροδίτης από πηλό, στην ποδιά σας "σφάζονται" οι ειδικοί, αναζητώντας μια πρόθεση πίσω απ' το σχήμα. Ψηλαφώντας τη μορφή σας, παρακαλούν να τους διηγηθεί μιαν ιστορία. Αλλά έχει τόση σημασία, τελικά, αν πρόκειται για απλό σκέρτσο γήινης τυχαιότητας ή για την ιστορία τόλμης ενός χεριού; Πότε στ' αλήθεια, ποια χρονική στιγμή, ένα υλικό υπερβαίνει εαυτόν; Στη μέγγενη, πρώτα, μιας φθοράς που εξαπατά - μέσω της σπανιότητας - ή στην τεχνική ενός εκόντα δημιουργού; Σ' εκείνη τη χρυσή τομή ακριβώς ανάμεσά τους, ισχυρίζομαι εγώ.

Αφροδίτες της γης, έχει καμία σημασία αν σας σμίλεψε χέρι ανθρώπινο, θλίψη βράχων, ροπές υδάτων ή σκληράδα εκατό ηλίων; Μήπως, πάντα έτσι δεν ήταν - δεν είναι; Το θαύμα να γεννιέται τότε - πριν το χέρι και δίχως αυτό - ευθύς μόλις τα βλέμματα πάρουν τη σωστή τους θέση; Να γιατί δεν υστερείτε απ' την Τέχνη στο παραμικρό. Γιατί γεννηθήκατε σ' εκείνο το σημείο μηδέν, όταν η ανθρώπινη ματιά αντίκρυσε στον ασμίλευτο βράχο, για πρώτη φορά, μια μάτια που την αντικοίταζε. Το χέρι ήρθε, μάλλον, πολύ αργότερα.